Het is aanlokkelijk om er eens lekker voor te gaan zitten. CNN of CNBC aan, de
voeten op de bank en dan vol genieten van de soap over het Amerikaanse
schuldenplafond. Een jaar lang moesten we in Europa het schampere gelach van
de Amerikanen aanhoren over de schuldproblemen in het eurogebied.

We moesten luisteren naar de beste stuurlui aan de andere Atlantische wal, die
precies wisten hoe je zo’n probleem moest oplossen en zich vermaakten over
de politieke chaos in Europa.

Nu zijn de rollen omgedraaid. De politieke onderhandelingen over verhoging van
het Amerikaanse schuldplafond zijn vastgelopen. Democraten en Republikeinen
lijken niet in staat om tot een werkbaar compromis te komen.

Vol in de flank
Over vijf dagen, op 2 augustus, is de bodem van de Amerikaanse schatkist
bereikt. Als het congres het schuldplafond dan nog niet heeft verhoogd, is
er geen geld voor uitkeringen, voor ambtenarensalarissen, voor het betalen
van rekeningen aan bedrijven, of voor rentebetaling en op de staatsschuld.
De VS is dan nog eerder in default dan Griekenland.

Maar leedvermaak is onzinnig. Een de facto faillissement van de Amerikaanse
overheid is een dramatische gebeurtenis die ook de Europese economie vol in
de flank zal raken. Hier vier redenen waarom ook iedereen buiten de VS
wakker moeten liggen over het Amerikaanse schuldplafond (plus één reden
waarom we rustig kunnen gaan slapen).

1. Twaalf nullen
De Amerikaanse staatsschuld bedraagt nu ruim 14,3 biljoen dollar. Een biljoen
schrijf je met twaalf nullen. De Griekse schuld is ook hoog, maar met pakweg
330 miljard euro (omgerekend 470 miljard dollar) toch een factor dertig
kleiner dan die van de VS.

Het gevaar van wanbetaling door de Grieken zorgt al anderhalf jaar voor onrust
op de financiële markten. Doe dat bij een Amerikaanse default maar maal
dertig. De Griekse schuldencrisis is een grote kans op een klein probleem,
het gevecht om het Amerikaanse schuldplafond geeft een kleine kans op een
groot probleem.

Terzijde: bij het omrekenen van de Griekse schuld naar dollars, stuitte ik op
iets onverwachts. Op elk van de 11,3 miljoen Grieken drukt een schuld van
omgerekend 42 duizend dollar. Voor elk van de 311 miljoen Amerikanen is de
staatsschuld 45 duizend dollar. De schuld per hoofd van de VS is hoger dan
die van Griekenland. Dat had ik niet gedacht.

2. Het fundament
Een Amerikaanse staatsobligatie is meer dan een simpel schuldbewijs. Het is
de maat der dingen op de financiële markten. De treasury is de risicovrije
standaard waartegen alle effecten worden afgemeten. De markt ervoor is zo
liquide dat het schuldpapier een valuta op zich is.

Amerikaanse schuld wordt daarom veel gebruikt als onderpand voor andere
leningen. Het vormt zo het fundament waarop de financiële markten zijn
gebouwd. Bij wanbetaling van de VS verkruimelt dat fundament.
Kredietbeoordelaars hebben al aangegeven dat als de VS rentebetalingen mist,
het land zijn AAA-rating zal moeten inruilen voor een ‘selective
default’-rating.

Beleggers moeten dan afboeken, banken moeten grote voorzieningen treffen en
meer eigen vermogen aanhouden, debiteuren moeten bijstorten. Er ontstaat
twijfel over de solvabiliteit van iedere financiële instelling met
Amerikaanse obligaties in de boeken.

3. Nieuwe recessie
Als de overheid acuut geen geld meer mag lenen, gaat de economie onderuit. Je
hoeft geen verstokte keynesiaan te zijn, om dat te begrijpen. Ambtenaren
zonder salaris kunnen niet consumeren. Bedrijven met onbetaalde facturen
kunnen niet investeren. Bovendien zal de onzekerheid die de situatie schept,
zorgen voor extra terughoudendheid bij alle bestedingen.

Zo’n Amerikaanse recessie komt via terugvallende wereldhandel en afnemend
vertrouwen bij consumenten en producenten, al snel ook op ons bordje
terecht.

4. Juridisch doolhof
Volgens oud-president Bill Clinton heeft Obama een uitweg uit de crisis. Hij
zou simpelweg het schuldplafond kunnen negeren, en gewoon kunnen doorgaan
met het uitgeven van nieuwe obligaties. Als dat leidt tot een ‘impeachment’
van de president, dan moet dat maar.

Mogelijk staat Obama dan in zijn recht. De Amerikaanse grondwet (amendement
14, sectie 4) stelt dat de geldigheid van de staatsschuld van de VS niet mag
worden betwist. Die regel zou de wetgeving over het schuldplafond mogelijk
buiten spel zetten. Maar er zijn juristen die deze uitleg verwerpen.

Voor houders van Amerikaanse schuld lost Clintons trucje niets op.
Integendeel, de situatie wordt er alleen maar onzekerder van. Want wat
gebeurt er als na tien jaar van onvermijdelijke rechtszaken blijkt dat de
nieuwe obligaties nooit hadden mogen worden uitgegeven. Wat zijn dergelijke
obligaties dan nog waard? En met zo’n vooruitzicht: wat zijn ze dan nu
waard?

Lichtpuntje
Maar er is een lichtpuntje. De gevolgen van het niet verhogen van het
schuldplafond zijn zo catastrofaal, dat het niet voor te stellen is dat de
Amerikaanse politici het er op aan laten komen. Het is net als tijdens de
koude oorlog: de Russen als de Amerikanen zochten continu ruzie, maar
vanwege de enormiteit van een atoomoorlog, brak de derde wereldoorlog nooit
uit.

Wie nog een heel klein beetje vertrouwen heeft in de rationaliteit van de
politici in Washington, kan dus toch rustig slapen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl